احترام به سالمندان و محبت به کودکان از اصلی‌ترین مؤلفه‌های اخلاقی در اسلام است
سالمندان از مهمترین موهبت‌های الهی در خانواده هستند که باید احترام و عزت آنان بین افراد خانواده بیش از پیش باشد. توجه به این قشر از جامعه و رفع نیازهای آنان نشاط، شادابی و سرزندگی را بین آنان ایجاد می‌کند و آنان را از انزوا و تنهایی دور می‌کند. سالمندان یکی از حساس‌ترین افراد بین خانواده‌ها هستند که والدین باید فرهنگ احترام و تکریم به این افراد را به فرزندان خود آموزش دهند.
سالمندان برای زندگی و پویایی همانند دیگر اقشار جامعه باید از امکانات لازم برخوردار باشند که در این راستا باید با بهره‌گیری از امکانات نظام سلامت، در پرورش قوای جسمی و روانی سالمندان بیش از پیش تلاش کنیم و این افراد را چون گنجینه‌ای مهم بین افراد جامعه توصیف و بر تکریم آنان تأکید فراوان کرد.
در کتاب آسمانی مسلمانان، قرآن مبین به مسئلۀ سالمندان توجه ویژه‌ای شده و در بحث احترام به والدین کهنسال، همگان به حفظ حقوق و حدود آنان موظف شدهاند، «و خدای تو حکم فرموده که جز او کسی را نپرستید و به پدر و مادر، نیکویی کنید و چنانچه هر دو یا یکی از آنها پیر و سالخورده شوند، کلمهای مگویید که رنجیده خاطر شوند و کمترین آزار به آنان مرسانید و با ایشان به اکرام و احترام سخن گویید.»
در آیۀ مذکور، حکم نیکی به پدر و مادر، هم ردیف توحید و پرستش خداوند یگانه آورده شده است و این، نکته‌ای است تأمل‌برانگیز که اهمیت موضوع را می‌رساند. از این رو، در حدیثی از آقای مهربانی‌ها پیامبر اسلام(ص) نیز بزرگداشت خداوند، مستلزم بزرگداشت سالمندان جامعه است: «تکریم و گرامیداشت ریش‌سفیدان مسلمانان، گونه‌ای از تجلیل و بزرگداشت خداوند است.»
پیامبر(ص) و دیگر پیشوایان دینی ما، در دیگر گفتارهای دلنشینی که از آنها باقی مانده است، همگان را به گرامیداشت سالمندان تحریض کرده‌اند در حدیثی بسیار مشهور از قول پیامبر(ص) و در بعضی نقل‌ها به روایت از امام صادق(ع) شناخت و رعایت احترام سالمند بخاطر سن و سالش، موجب آسودگی و در امان بودن از فزع(وحشت و هراس) روز قیامت است.
رسول اکرم(ص) وجود پیران سالخورده را مایۀ افزایش خیر و برکت و بسط نعمت‌های الهی خوانده و در حدیث دیگر از آن حضرت که باز به امام صادق نیز منسوب شده سالمند میان خانواده‌اش، همچون یک «پیامبر» میان امتش است.
رسول اکرم(ص) وعده می‌دهد که هر کس به کوچک‌تر محبت و عطوفت ورزد و بزرگ‌تر را گرامی بدارد، از دوستان حضرت است. باز هشدار می‌دهد که هر کس این دو خصیصه را نداشته باشد، از زمرۀ مسلمانان راست کیش محسوب نمی‌شود، بنابراین احترام به سالمندان و محبت به کودکان، از اصلی‌ترین مؤلفه‌های اخلاقی در آئین اسلام هستند.
اما مولای عارفان حضرت علی(ع) به واقعیتی اشاره می‌کند که با نگاهی به اطرافمان می‌توانیم آنرا به‌وضوح لمس کنیم. ایشان می‌فرماید: «پیرانتان را حرمت نهید تا کوچکترهایتان شما را حرمت نهند. از این سخن، نکته‌ای روانشناختی استنباط می‌شود و آن اینکه تجربه‌هایی که فرزندان ما در دورۀ کودکی خود داشته‌اند، بر رفتارهای آنها در بزرگسالی تأثیر می‌گذارند و ناخواسته و ناخودآگاه، با بزرگت‌ترهای خود رفتاری مشابه والدین خود دارند. درک این واقعیت که فرزندان ما هم از ما می‌آموزند و رفتارهایمان بر نسل آینده هم تأثیر می‌گذارد، بسیار مهم است.
مهمترین درس تربیتى، آن است که با عمل داده شود، کودکان نیز مستعدترین شاگردانىاند که «درسهاى عملى» را با دقت، از رفتار ما مىآموزند. اگر ما به سالمندانمان احترام نگذاریم، از خردسالان و نوجوانان چه انتظارى داشته باشیم که با سالخوردگان و خود ما با احترام و تعظیم و تکریم، برخورد کنند؟ این ارتباط متقابل در تأثیرگذاری‌هاى رفتارى را نمىتوان نادیده گرفت. جاى سالمندان، پیش از آن‌که در «آسایشگاه»ها و «سراى سالمندان» باشد، کانون گرم و با محبت خانههاست، تا چراغ خانه روشن بماند و آنان محور تجمع و الفت افراد گردند و از اندیشه آنان نیز استفاده شود.
پیامبر(ص) می‌فرماید: «هیچ جوانی سالمندی را به خاطر سالخوردگی‌‌اش محترم نمی‌شمارد مگر آن‌که خداوند آن جوان را در هنگام پیری کسی قرار می‌دهد تا وی را احترام کنند.»
با توجه به اینکه سالمندان قبلاً عضوی از خدمت گزاران جامعه بوده‌اند، دینی بر جامعه دارند، سالمندان نباید سربار جامعه قلمداد شوند و برای ملاحظه مسائل روحی آنان لازم است در مسائل مهم جامعه با ایشان مشورت شود تا احساس نکنند که جامعه آنان را ترک کرده است.
در هنگام ورود ایشان به محافل و مجالس جا دادن به آنان و حتی برخاستن به قصد احترام ایشان جزو مکارم اخلاقی به شمار می‌آید.
احترام به سالمند در دین مبین اسلام نوعی عبادت محسوب می‌شود و از این‌‌رو خداوند و فرشتگان الهی پیوسته بر کسانی‌که با احترام و محبت با سالمندان برخورد می‌کنند درود می‌فرستند.
خداوند همواره انسان را در موقعیت‌های مختلف زندگی مورد آزمایش قرار می‌دهد و یکی از زمینه‌های امتحان الهی، چگونگی برخورد فرزندان با والدین در دوران سالمندی است.
سالمندان منشأ آثار خیر و برکات فراوان در جامعه هستند و جوانان باید همواره قدردان زحمات این عزیزان بوده و با نهایت عطوفت و مهربانی با آنان رفتار کنند.
قرآن کریم و سیره منقول از ائمه اطهار(ع) حاوی منابع بی‌بدیل ارزشی در زمینه تکریم سالمندان است که می‌تواند زمینه‌ساز پیشتازی و پرچم‌داری ملل مسلمان در عرصه اخلاق‌مداری و رعایت حقوق همه آحاد بشر به‌ویژه گروه‌های آسیب پذیر نظیر سالمندان باشد.
امام سجاد(ع) پیرامون اهمیت احترام به سالمند می‌فرمایند: حق سالخورده این است که حرمت پیری‌اش را نگه‌داشته و در اختلافات، خصمانه با او روبرو نشوید. در راه رفتن بر او سبقت نگیرید و نادانش نشمارید و همواره با احترام با او رفتار کنید.
حمایت از سالمندان امری توصیه شده در اسلام است و خداوند در آیه ۵۴ سوره روم می‌فرماید: «خداوند همان کسی است که شما را آفرید در حالی‌که ضعیف بودید؛ سپس بعد از ناتوانی قوت بخشید و باز بعد از قوت، ضعف و پیری قرار داد، او هرچه بخواهد می‌آفریند و او دانا و توانا است.»
منبع:iqna
